Behandelvormen voor jonge kinderen met ASS

Het volgende overzicht van behandelvormen is zeker niet volledig maar biedt hopelijk wel een goed idee van de mogelijkheden bij de behandeling van een kind met een autisme spectrum stoornis (ASS).

Psycho educatie

Behandeling begint meestal bij psycho-educatie, of kennisoverdracht. Dit kan op verschillende manieren;

  • Individueel: ouders krijgen één of meerdere gesprekken waarin uitleg gegeven wordt over ASS.
  • Groepsgewijs: een oudercursus waarin kennis wordt overgedragen en ervaringen gedeeld kunnen worden tussen ouders.
  • E-health: kennis wordt soms overgedragen via e-health, dit betekent dat ouders een cursus volgen via internet.
  • VIPP-AUTI: dit is een methodiek waarbij psycho educatie wordt gecombineerd met video interactie begeleiding, ouders leren hoe zij ASS signalen kunnen herkennen bij hun kind.
  • Overige informatiebronnen: er zijn verschillende boeken, artikelen en websites met informatie over ASS. Informatie is te vinden bij de Nederlandse Vereniging voor Autisme (NVA).

Ontwikkelingsgerichte behandelingen

Ouder-kind behandeling kan gericht zijn op het stimuleren van de normale ontwikkeling, en specifiek op gebieden die kwetsbaar zijn bij kinderen met ASS: contact, communicatie, spel, flexibiliteit.

Er bestaan in Nederland verschillende methodieken. Vaak worden deze gebruikt binnen ouder-kind behandelingen. Een voorbeeld hiervan is Casus Sam. Soms wordt een methodiek ook gebruikt binnen een school of dagbehandelingssetting. Voorbeelden van in Nederland aangeboden methodieken:

  • Floorplay richt zich op het versterken van de betrokkenheid en gerichtheid van het kind op zijn/haar omgeving;
  • PRT (Pivotal Response Treatment) is een behandeling gericht op het stimuleren van sociaal-communicatieve vaardigheden (zie ook de lijst met gecertificeerde PRT Trainers);
  • VIPP-AUTI richt zich op ouderlijke sensitiviteit; tijdens vijf huisbezoeken worden filmfragmenten van ouder-kind interacties gemaakt en besproken;
  • ABA (Applied Behavior Analysis) is een vorm van vroegtijdige, intensieve gedragstherapie waarbij men de leerprincipes uit de experimentele gedragsanalyse toepast in de praktijk;
  • Contactgericht spelen en leren is een methode die je handvatten geeft om je kind doelgericht te stimuleren op verschillende ontwikkelingsdomeinen maar steeds vanuit het contact;
  • DDT is een intensieve gedragstherapie die het kind leert contact te maken met anderen. We leren je kind contact te maken met anderen;
  • Jasper training richt zich op het bevorderen van joint attention, spel en emotieregulatie bij
    jonge kinderen ter stimulering van de taal-, communicatie- en sociale ontwikkeling.
  • Theraplay is een speelse methode die wordt ingezet om de band tussen ouder en kind te verstevigen;
  • Ook therapeutische bewegingsmethodieken zoals PMT (psychomotorische therapie) en muziektherapie, kunnen geschikt zijn om aan ASS gerelateerde doelen te werken.

Behandelen van overig gedrag

Veel kinderen met ASS laten problemen zien op diverse ontwikkelingsgebieden. Behandeling hiervan vindt plaats door zeer diverse professionals. Belangrijk hierbij is dat de professional rekening houdt met de ASS kenmerken van het kind. Er moet dan ook voldoende afstemming plaatsvinden wanneer meerdere professionals tegelijkertijd voor verschillende problemen bij een kind betrokken zijn.

Voorbeelden van probleemgebieden en behandelingen:

  • Prikkelverwerkingsproblemen kunnen in kaart worden gebracht en behandeld bij een ergotherapeut of fysiotherapeut met specialisme in de sensorische informatieverwerking.
  • Afwijkende of achterblijvende motoriek kan worden behandeld bij een fysiotherapeut.
  • Voor taal- en spraakproblematiek maar ook voor eetproblematiek kan gedacht worden aan een logopediste. Er bestaan specifieke methodieken voor eetproblemen bij kinderen met ASS.
  • Medicamenteuze behandeling wordt weinig gegeven bij jonge kinderen. Toch kunnen sommige kinderen met bijvoorbeeld forse aandachts- en/of hyperactiviteits-of emotieregulatieproblemen, profiteren van medicatie onder begeleiding van een kinderpsychiater.
  • Gedragsproblemen zoals forse woede of driftbuien, agressie, brutaal zijn, slecht luisteren, kunnen worden beïnvloed via ouderbegeleiding of pedagogische thuisbegeleiding (zie ook hulp in de opvoeding).
  • Kinderen waarbij ook sprake is van een ontwikkelingsachterstand zullen ook bij het leren extra begeleiding nodig hebben. Deze kinderen krijgen meer ontwikkelingsstimulering binnen een gespecialiseerd kinderdagcentrum (KDC), een ZMLK of op een cluster 3 school, waar onderwijs aan zeer moeilijk lerende kinderen wordt geboden.
  • Wanneer sprake is van bijkomende medische problemen zoals epilepsie of bepaalde syndromen, zullen kinderen ook onder behandeling blijven van een kinderarts.

Een kind met ASS trekt vaak een zware wissel op het gezin. Veel ouders hebben veel opvoedingsvragen. Ze ervaren dat hetgeen bij hun andere kind werkte, niet werkt bij hun kind met ASS.

Vaak zijn deze kinderen heel moeilijk aan te sturen waardoor ouders overbelast raken en soms eigen psychische problemen ontwikkelen. Het kan ook zijn dat broertjes en zusjes last hebben van de gedragsproblemen van het kind met ASS en zelf hulp nodig hebben. Of relatieproblemen tussen ouders zijn ontstaan die aandacht vragen.

Wat voor hulp passend is voor jouw gezinssituatie hangt vooral ook af van de mogelijkheden op dit moment. In praktische zin houdt dit in of de ouder voldoende tijd kan vrijmaken, vrij krijgen van werk, oppas kan regelen etcetera. In emotionele zin houdt dit in of de ouder op dit moment emotioneel voldoende beschikbaar kan zijn of zelf overbelast is als gevolg van fysieke en/of psychische problemen al dan niet gerelateerd aan de problemen met het kind.

Gezinnen met jonge kinderen zijn sneller uit balans dan gezinnen met wat oudere kinderen. Dit komt doordat in deze periode heel veel taken moeten worden gecombineerd in weinig tijd; denk aan huishouden, opvoeden, dagelijkse verzorging van het kind, aandacht voor de andere kinderen en het gezin, regeldingen, het functioneren op het werk van ouders, oppas, sociale verplichtingen. Jonge kinderen zijn vaker ziek, van slag, slapen en/of eten slecht. Wanneer de ontwikkeling anders verloopt zoals bij een kind met ASS, zullen afspraken met hulpverleners nog toegevoegd mogen worden aan het rijtje, naast stress en onzekerheid die dit met zich bij ouders meebrengt.

Afhankelijk van de mogelijkheden van ouders zal er soms eerst aandacht moeten zijn voor de overbelasting van ouders. Hierbij kun je denken aan opvang binnen het eigen netwerk maar er bestaat ook gespecialiseerde opvang voor het kind met ASS. Wat hiervoor de mogelijkheden zijn is sterk wisselend per gemeente. Het advies is om via een buurt of sociaal team binnen je gemeente, te onderzoeken wat de mogelijkheden zijn.

Mogelijkheden aan begeleiding binnen het gezin:

  • Ouder-kind behandeling gericht op het verbeteren van het contact tussen ouder en kind. Soms raken ouder en kind in een negatieve interactie spiraal. Een professional kan ouders begeleiden in het opbouwen van een gezonde ouder-kind relatie en daarnaast adviezen geven ten aanzien van het structureren en begrenzen van gedrag bij het kind.
  • Ouderbegeleiding zijn gesprekken waarin ouders samen met de hulpverlener proberen te achterhalen wat de aanleiding is voor het problematische gedrag van het kind en ontdekken hoe het mogelijk beter kan gaan.
  • Systemische begeleiding kan nodig zijn wanneer de onderlinge relaties binnen het gezin dus tussen ouders of tussen ouder en kind of broertjes en zusjes onderling, verstoord zijn geraakt. Ook wanneer bijvoorbeeld meerdere gezinsleden kenmerken van ASS hebben of andere ontwikkelingsproblemen, is het goed hier in de behandeling rekening mee te houden.
  • Soms kan een hulpverlener begeleiding bieden in de thuissituatie. Ook kan gewerkt worden met videobeelden om beter zicht te krijgen op gedragspatronen en op de interactie tussen ouder en kind.

Hulp op school of op het dagverblijf

Soms is een interventie een passendere school- of dagbehandeling te vinden voor je kind. Hierbij is het van belang te kijken wat mogelijk is binnen de directe omgeving en wat past bij de behoeftes van je kind.

Binnen de school of dagverblijf  van je kind zijn ook aanpassingen mogelijk. Hierbij kun je denken aan het inzetten van extra begeleiding om je kind te stimuleren in zijn of haar ontwikkeling of om gedragsproblemen te verhelpen. Ook het aanpassen van de omgeving door het bieden van structuur en het rekening houden met het prikkel profiel van het kind, kan zeer helpend zijn.

Meer informatie over scholing en ASS kun je vinden op de website van de Nederlandse Vereniging voor Autisme (NVA).